Στην εποχή της σύγχυσης που ζούμε, δεν θα μπορούσε να μην ισχύει και για τους καλλιτέχνες και δημιουργούς το ό,τι δηλώσεις είσαι, αντί του να δηλώνεις ό,τι είσαι. Όλ@ ανεβαίνουν σε ένα αόρατο βάθρο για να δηλώσουν αφενός ότι είναι πολιτικά σκεπτόμενα άτομα ενώ απέχουν από την πολιτική δράση και αφετέρου ότι είναι κοινωνικά ευαίσθητα, χωρίς να επεμβαίνουν κοινωνικά κάπου. Στη μόδα επανέρχονται συνεχώς οι ταμπέλες, όχι ως στοιχείο που οφείλουμε να ξεπεράσουμε ώστε να μιλήσουμε μια κοινή γλώσσα αλλά ως παράσημα ενός αόρατου πολέμου που μάλιστα σημειώνει κερδοφόρες μάχες. Μην τον ενοχλείτε αυτόν τον κόσμο, εξάλλου ούτε αυτός ενοχλεί αυτό που ζούμε.

Δεν ήταν όμως πάντοτε έτσι. Πέρα ακόμη και από το φαινόμενο της στρατευμένης τέχνης, έντονο σε προηγούμενες δεκαετίες, το οποίο έφτασε νωρίς στα όριά του και χωρά εξάλλου αρκετό προβληματισμό ως ζήτημα, έχουμε παραδείγματα ανθρώπων που πολέμησαν πραγματικά για έναν διαφορετικό κόσμο που είχαν στις καρδιές τους. Το ενδιαφέρον στοιχείο στα δύο παραδείγματα που θα αναφέρουμε, πέραν της σημαντικότητάς τους, είναι ο χώρος από τον οποίο προήλθαν μουσικά και στιγμάτισαν με το έργο τους στη συνέχεια. Δεν πρόκειται για κάποιον χώρο που θεωρείται (ή θεωρούταν για την ακρίβεια) κατεξοχήν επαναστατικός, αλλά για τη σύγχρονη πειραματική μουσική που για τον περισσότερο κόσμο θεωρείται ακαδημαϊκή και απολίτικη, πεποίθηση που και οι ίδιοι οι φορείς της προωθούν συνειδητά ή μη σήμερα. Κλείνοντας την εισαγωγή να σημειωθεί ότι δεν θα καταπιαστούμε με το συνολικό έργο τους, αλλά θα εστιάσουμε στην πολιτική τους δράση που καθόρισε τη σκέψη τους και την πορεία τους, χωρίς να αποτελέσει απλώς τις δάφνες ενός επαναστατικού παρελθόντος.

Η Else Marie Pade, πριν γίνει το πρώτο άτομο στη Δανία που ασχολήθηκε με την ηλεκτρονική μουσική και μία από τις κρυφές πρωτοπόρους του είδους, είχε πάρει μέρος στην αντίσταση εναντίον των Ναζί. Πιτσιρίκα ακόμη, έφτυσε ένα απόσπασμα Γερμανών που παρέλαυνε στο Aarhus, τον τόπο καταγωγής της, και κατάφερε να ξεφύγει καταδιωκόμενη από αυτούς στα στενά της πόλης. Το 1943 εντάσσεται σε μια γυναικεία αντιστασιακή ομάδα που είχε ως σκοπό τη διανομή παράνομου υλικού. Στη συνέχεια, εκπαιδεύτηκε στα όπλα και στα εκρηκτικά, ώστε σε περίπτωση αγγλικής επέμβασης αυτή και η ομάδα της να σαμποτάρουν τις γραμμές τηλεπικοινωνίας του κατακτητή. Τους πρόλαβε η επέμβαση στη Νορμανδία, και στα είκοσί της συλλαμβάνεται από την Γκεστάπο καθώς παρακολουθούσε κινήσεις των γερμανικών στρατευμάτων από μια οροφή ενός κτιρίου. Λόγω του εγκλεισμού της κλονίζεται η υγεία της, με αποτέλεσμα να μην μπορεί στη συνέχεια της ζωής της να συνεχίσει το πιάνο, αλλά να αφοσιωθεί στην πρώιμη ηλεκτρονική μουσική. Ως έγκλειστη, συνθέτει το πρώτο της κομμάτι καθώς βλέπει ένα άστρο να φωτίζει από το παράθυρο του κελιού της, το οποίο καταγράφει με κομμάτι της αλυσίδας της στον τοίχο. Δυστυχώς, το “You and I and The Stars” είναι δυσεύρετο για να πάρουμε μια γεύση από αυτό, αλλά υπάρχει μια άλλη σύνθεση που αναφέρεται σε έναν άλλο πόλεμο και είναι διαθέσιμη. Λέγεται “Se Det I Øjnene”, κυκλοφόρησε το 1970 και λογοκρίθηκε, γιατί, γραμμένο ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ, έλεγε στους στίχους του “Ο Χίτλερ είναι ζωντανός, ζει μέσα στον Νίξον”.

Ο Γιάννης Ξενάκης ήταν τυχερός να κερδίσει την αναγνώριση εν ζωή ως ένας από τους κορυφαίους δημιουργούς της σύγχρονης κλασικής και πειραματικής μουσικής, αλλά ήταν ακόμη πιο τυχερός να ζήσει μετά από οβίδα των Άγγλων που σχεδόν τον πέτυχε στα Δεκεμβριανά το 1944 στα Εξάρχεια όντας στρατιώτης του ΕΛΑΣ και τον άφησε τυφλό από το ένα μάτι και παραμορφωμένο! Πριν από αυτό το γεγονός, είχε πολεμήσει στο μέτωπο της Αλβανίας, μετά ήταν μέλος της ΕΠΟΝ και πρόεδρός της στο Πολυτεχνείο και ενεργό μέλος της Αντίστασης.

Το 1947, λόγω της σκλήρυνσης του δεξιού καθεστώτος απέναντι στην Αριστερά, αναγκάζεται να φύγει για Ιταλία και έπειτα να εγκατασταθεί στο Παρίσι. Το γεγονός αυτό τον σημαδεύει, μιας και θεωρεί ότι όφειλε πολλά στον κόσμο που άφησε πίσω του αγωνιζόμενο, φυλακισμένο και βασανισμένο. Αυτό ήταν και η κινητήριά του δύναμη για να δημιουργήσει κάτι που να έχει σημασία και να μείνει στην ιστορία. Μετέπειτα, ο ίδιος κατέκρινε τον σταλινισμό και τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό και έφτασε το 1974 να αμνηστευθεί από την ελληνική κυβέρνηση, καθώς εκκρεμούσαν βαριές ποινές στο όνομά του λόγω της πολιτικής του δράσης.

Μπάμπης Κολτράνης