Αχ αυτό το παιχνίδι των ορισμών, των όρων, των ορολογιών και των ορίων που η έννοια «μουσικό είδος» καθορίζει. Μπορεί βεβαίως να χρησιμοποιούμε κατεστημένα μοτό αλλά αυτό γίνεται για κατατοπιστικούς λόγους και όχι για να τεμαχίσουμε την μουσική σε στρατόπεδα, καταναλωτικά κοινά και πεδία όπου το θέαμα και το marketing βλέπουν ως ανεκμετάλλευτη γη. Στην βιομηχανία άλλωστε αρέσουν οι ταμπέλες και η ομαδοποίηση των επιθυμιών, επιβαλλόμενων ή μη, ασχέτως αν αυτές έχουν βάση ή όχι. Να θυμίσουμε τον όρο grunge τον οποίο κάθε σχιστομπλουτζινάς διεκδικούσε μάχιμα την εποχή που ήταν στην μόδα ή τον όρο emo που στα μέρη μας, πρώτα εμφανίστηκε στις βιτρίνες των καταστημάτων ρούχων και μετά παίχτηκε στα μουσικά κανάλια. Όσο βέβαια παραπέει η συγκεκριμένη βιομηχανία, άλλο τόσο τα θέσφατα και οι περιορισμοί στο τί σημαίνει το τάδε και πως πρέπει να ακούς το δείνα, διαλύονται. Ας εξετάσουμε όμως πως δυο φαινομενικά ασύμβατα μουσικά ρεύματα στην πραγματικότητα δεν είναι τόσο ανόμοια ή ανάδελφα μεταξύ τους. Η μουσική τελικά είναι όντως μια;

Το να εξετάσουμε την ακριβή ιστορία του punk και του techno εξονυχιστικά, είναι σαν να προσπαθούμε να γράψουμε το όνομα μας σε ένα κόκκο ρυζιού˙ ευρεσιτεχνικό μα και μάταιο. Υπάρχουν όμως κάποια δεδομένα που είναι κάπως κοινά αποδεκτά και περιέργως συγκλίνουν και για τα δυο είδη. Το πρώτο έχει το όνομα μιας πόλης, η οποία είναι το Detroit. Για το μεν punk, μπάντες όπως οι Stooges και οι MC5 στα τέλη των ‘60s, δικαίως διεκδικούν τον όρο των πατεράδων του είδους. Ασχέτως αν και οι προηγούμενες surf μπάντες της δυτικής ακτής ή το kraut rock της Γερμανίας της ίδιας εποχής, έχουν συμβάλλει αμφότερα στο χτίσιμο του punk ως καλλιτεχνική μορφή, είναι το βιομηχανικό υπόβαθρο και η πολιτική ιστορία της προαναφερόμενης αμερικάνικης πόλης του Βορρά που βγάζει την βρωμιά που ξεχύνεται από τα ηχεία. Λίγα χρόνια πιο μετά, ένα πρώην kraut και νυν ηλεκτρονικό σχήμα, οι Kraftwerk, κάνουν τουρνέ στις Η.Π.Α. και αντιλαμβάνονται πως ο κόσμος που έχει συρρεύσει να τους δει αποτελείται κυρίως από μαύρους Αφροαμερικάνους. Μέσα από αυτή τη μουσική επιμειξία θα γεννηθεί πέρα από το hip hop, το techno και οι δρόμοι του Detroit θα γεμίσουν με πιτσιρικάδες που κουβαλάνε στον ώμο τους τεράστια κασετόφωνα που εκπέμπουν μια διαστημική μουσική.

Μπορούν όλα αυτά να είναι ένα παιχνίδι συμπτώσεων αλλά ας εξετάσουμε πιο προσεκτικά το που και το πως αυτά τα δυο μουσικά ρεύματα ορθώθηκαν. Το techno αδιαμφισβήτητα μπορεί να θεωρηθεί ως η κατεξοχήν μουσική της μητρόπολης, όπου κάθε θόρυβος της εισέρχεται με άνεση ανάμεσα στα κοφτά beats. Εξάλλου όπως έχουμε ξανατονίσει, συχνά το σταθερό τέμπο της μo μουσικής αυτής ταιριάζει με τον ρυθμό ενός γρήγορου βαδίσματος, σίγουρα όχι βόλτας στην εξοχή. Όλα λοιπόν που είναι θόρυβος ή μουσική, γίνονται ρυθμός, ατμόσφαιρα και χορός. Για αυτό το λόγο, η ανοικτότητα του είδους επέτρεψε να εξελιχθεί και να επηρεαστεί από πολλά άλλα μουσικά ρεύματα, με τον τρόπο που μια μεγάλη πόλη δέχεται την μεταβολή των χαρακτηριστικών της από αυτούς που μετοικίζουν σε αυτή. Δύσκολα εξάλλου θα βρείτε στην μουσική αυτή κόσμο που να ακούει αποκλειστικά και μόνο αυτό το είδος.

Ως προς τον μη αποδεκτό της χαρακτήρα από το τότε κατεστημένο, η μουσική αυτή όφειλε να βρει τα δικά της πεδία ανάπτυξης. Καταλήψεις χώρων ή εγκαταλελειμμένων εργοστασίων, μικρά δισκάδικα που λειτουργούσαν ως μέρη συσπείρωσης και «μόλυνσης» της νεολαίας και η γέννηση μικρών ανεξάρτητων εταιριών είχαν ως αποτέλεσμα την καταγραφή του είδους ως μια μουσική του δρόμου, καθαρά underground. Με την εμφάνιση του, το techno στάθηκε αντίθετο στην θέσπιση κανόνων για το τί είναι μουσικά ακριβώς και πως χορεύεται, στον διαχωρισμό με βάση το φύλο ή το χρώμα, βγάζοντας μια ελευθεριακότητα, κατά στιγμές ελλειμματική  χωρίς να λείπουν κατά καιρούς και οι πολιτικές αναφορές ενάντια στον ρατσισμό και τον σεξισμό.

Όσον αφορά το punk, συναντώνται εξίσου όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά όπως ο χορός ως μέσο εκτόνωσης, κανένας διαχωριστικός κανόνας, η μητροπολιτικότητα και ανοικτότητα της μουσικής, το γρήγορο τέμπο, το θορυβώδες ηχητικό υπόστρωμα, μόνο που υπάρχει μια ισχυρή διαφοροποίηση ως προς την πολιτικότητα που άρθρωνε. Η φύση εξάλλου του είδους επιτρέπει να υπάρχουν άμεσοι στίχοι πάνω σε μια βάση a priori μουσικά αντικομφορμιστική (καθόλου εισαγωγή-σολαρίσματα, μικρή διάρκεια κλπ). Ο χώρος της πολιτικής εξάλλου βρίσκει πρόσφορο έδαφος σε κάθε περιοχή του πλανήτη όπου υπήρχε απήχηση του είδους αυτού και δεν αργούν να εμφανιστούν πυρήνες αυτόνομοι που όμως συνδέονται σε δίκτυα, χωρίς ιεραρχίες αλλά αποτελούμενοι από νεολαίους οι οποίοι σε αρκετές περιπτώσεις δεν αρκούνται στο να στήνουν μόνο συναυλίες αλλά προχωράνε και στην άρθρωση καθαρού πολιτικού λόγου. Όλα αυτά οδηγούν στο σημείο η μουσική και η πολιτική να ενοποιούνται στην δράση και να εμπλουτίζει η μια την άλλη, πολύ πριν το θέαμα καπηλευθεί την φόρμα του punk και το κάνει να απολέσει την αρχική του δυναμικότητα σε μεγάλο βαθμό. Μήπως όμως δεν συνέβη ακριβώς το ίδιο με το techno όταν ο ίδιος ο Jeff Mills κατονομάζει την περίοδο ’90-’95 ως αυτήν που η βιομηχανία εισβάλλει και από μια underground μουσική κοινότητα την μεταβάλλει σε σύνολο εξατομικευμένων περσόνων και superstars djs;

Πάντως αυτό το ελλιπές κείμενο θα ήταν ακόμη πιο ελλειμματικό αν έλειπε η σημείωση πάνω στην διαφορετικότητα των δυο ρευμάτων πάνω στο θέμα της αντιμετώπισης των ναρκωτικών. Είναι αλήθεια πως όπως σε κάθε μουσικό ρεύμα, έτσι και στο punk δεν έλειψαν οι καταστροφικές συνέπειες της χρήσης των βαριών ναρκωτικών, μόνο που ως αντίδραση σε όλη αυτήν την τάση ορθώθηκε ένα κίνημα μέσα στο «κίνημα», το straight edge, το οποίο αντιτασσόταν ρητά στην χρήση ναρκωτικών ουσιών, αλκοολούχων ποτών και οτιδήποτε έφερνε έναν ζαλιστικό εθισμό. Βέβαια πολλά μπορούν να ειπωθούν ως προς την πορεία και τις παρερμηνείες αυτής της κίνησης, αλλά κλείνοντας το εδώ και αντιπαραβάλλοντας το με τα πεπραγμένα του techno, εκεί ναι μεν υπήρχε και υπάρχει ακόμη μια αντιναρκωτική θεώρηση αλλά στην πράξη σπανίως τηρείται.

Πέρα όμως από τις ομοιότητες και την κοινή βάση των δυο αυτών μουσικών ρευμάτων, υπάρχουν και οι προσωπικές πορείες που αποδεικνύουν πως οι μουσικές αυτές κουλτούρες δεν είναι τόσο ξένες μεταξύ τους. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε τον T.Raumschmiere ο οποίος πριν ξεκινήσει την πορεία του στο techno και την χορευτική μουσική, έπαιζε drums στο hardcore συγκρότημα Zorn στις αρχές των ‘90s. Επίσης έχει γραφτεί πως και ο Jeff Mills ξεκίνησε την ενασχόληση του με την μουσική παίζοντας τύμπανα σε punk σχήμα, ενώ ο Moby ως πιτσιρικάς έπαιζε στην hardcore/punk μπάντα Vatican Commandos και είχε τέτοιο κόλλημα με τους Flipper που για μια σύντομη περίοδο τους έπεισε να αναλάβει χρέη τραγουδιστή! Η λίστα των ονομάτων της techno και των συγγενικών της ρευμάτων, που δηλώνουν ως σημαντική τους επιρροή το punk είναι ευρεία και περιέχει τους Orbital, Dave Clarke, Peter Van Hoesen και άλλους.

 Από την άλλη πλευρά πρόσφατα οι Nomeansno κυκλοφόρησαν ένα remix ep με συμμετοχές techno και dub παραγωγών που καλέστηκαν να αναμορφώσουν τέσσερις παλιές τους συνθέσεις. Οι Refused είχαν προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα το ’98 καθώς είχαν προσθέσει λιγοστά αλλά εμφανέστατα techno σημεία στο κύκνειο άσμα τους The Shape Of Punk To Come, ενώ ήδη είχαν διασκευάσει το “Voodoo People” των …ξέρετε ποιων! Επίσης ο Fenriz των Darkthrone, οι οποίοι κάλλιστα μπορούν να θεωρηθούν τα τελευταία χρόνια περισσότερο ως μια crust hc μπάντα και λιγότερο ως black metal, δηλώνει εραστής των dj set της Monika Kruse. Θα θέλαμε βέβαια να ήμασταν από μια πλευρά να τον θαυμάζαμε με τα μαύρα και τα αποτρόπαια ραφτά και τατουάζ του να χορεύει ξέφρενα στην μέση ενός πολύχρωμου techno club.

Προφανώς όλα τα παραπάνω δεν καταγράφονται για να μπουν όλα στο ίδιο καζάνι της αφομοίωσης και της ομοιομορφίας. Απλά κατατίθενται ως ένας σημαντικός αστερίσκος όταν η χρήση των όρων τείνει να παγιώνει πρότυπα συμπεριφοράς και κανόνες που απαιτούν την τήρηση και τον μιμητισμό. Απέναντι στους άγραφους κανόνες κάθε μουσικού ρεύματος πρέπει να τονιστεί πως όλα είναι ανοικτά εκεί έξω γιατί και κατά την εμφάνιση τους αυτά τα ρεύματα διεκδίκησαν το αυτονόητο της ελευθερίας στην έκφραση και της ρήξης με ότι την συνέθλιβε, φτιάχνοντας γέφυρες και όχι γκρεμίζοντας τις.

Μπάμπης Κολτράνης